همان‌گونه که دیروز در بخش خبرهای iiiwe خواندید،
(
http://www.iiiwe.com/news/urban/tehran_municipality_demolish_historic_house_inquiries_been)
گویا مقدماتِ تخریب یک خانه‌ی تاریخی و ارزشمند دیگر در تهران فراهم شده است، تا جایش را به برجی 9طبقه با کاربری تجاری، اداری و مسکونی بدهد؛ خانه‌ای که با وسعت 11هزار و 543 مترمربع، یعنی بیش از یک هکتار، «بزرگترین خانه‌ی تهران» لقب گرفته است، آن هم در یکی از گران‌ترین نقاط شهر، یعنی خیابان جردن (آفریقا). این خانه به «کاخ ثابت پاسال» مشهور است و گویا مردم تهران آن را «قصر سنگی» می‌نامیده‌اند.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، «معماری‌نیوز» شنبه (هشتم آذر) با این مقدمه نوشت: معماری «کاخ ثابت پاسال» از قصر «لو پتی تریانون»، یکی از کاخ‌های جانبی ورسای در فرانسه کپی‌برداری شده است و اشیای به‌کاررفته در آن بسیار ارزشمند است؛ به گونه‌ای که پیش از انقلاب به روایتی نزدیک به «15میلیون دلار» قیمت‌گذاری شده بود.
در کتاب «معماران تباهی» (ج3، ص 45) دربارهی «کاخ ثابت پاسال» آمده است: «خانه‌ی مشهور به کاخ ثابت پاسال در کوچه‌ی ناهید در ابتدای بلوار آفریقا واقع است. این خانه به مساحت بیش از یک هکتار، «گران‌ترین و بزرگترین خانه‌ی شهر تهران» بوده است. در معماری این خانه از قصر «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه الگو گرفته شده است. دکوراسیون این خانه را همان دکوراتوری انجام داده بود که مسئول تدارکات چادرهای سلطنتی در تخت‌جمشید بود. پرده‌های این خانه را از بلژیک آورده بودند و درهای آن متعلق به یک قصر فرانسوی بود. دستگیره‌ها را هم از روی یک مدل مربوط به صد سال پیش و به‌صورت اختصاصی برای خانه‌ی ثابت پاسال ساخته بودند.»
همچنین در کتاب «من و فرح پهلوی» (ج 3، ص 1323) دربارهی این بنا آمده است: «مردم تهران آن را قصر سنگی می‌نامیدند.»
این کاخ اما این روزها حال خوشی ندارد. پس از انقلاب این کاخ صاحبان متعددی به خود دید و عموماَ تردد در آن با کاربری «خاص اداری» صورت می‌گرفت.
همسایگانی که منازلشان مشرف به این کاخ است، از بی‌توجهی و نبود رسیدگی به آن طی دو سال اخیر و خشک شدنِ سریع درختان آن، به‌ویژه درختان کاج می‌گویند.
همان‌طور که در تصاویر هوایی نیز مشاهده می‌شود، بخش عمده‌ی فضای سبز و درختان این خانه‌ی یک‌هکتاری در سال‌های اخیر خشک شده و از میان رفته است.
بر پایه‌ی این گزارش، این کاخ در آستانه‌ی تخریب قرار دارد و قرار است گودبرداری عظیمی در این خانه‌ی تاریخی برای ساخت یک مجتمع عظیم تجاری توسط یکی از سرمایه‌داران بزرگ تهران آغاز شود.
کاربری این کاخ در طرح تفصیلی جدید شهر تهران به پهنه‌ی کلان (M12) و پهنه‌ی (M11)، یعنی مختلط تجاری، اداری و خدمات مسکونی تغییر یافته، و قرار است برجی 9طبقه با تراکم ساختمانی 440درصد و حداقل ضریب سکونتِ 50درصد به جای آن قد علم کند.
مشخص نیست در طرح تفصیلی جدید شهر تهران، بر چه اساس و با چه معیاری کاربریِ یک کاخ که یک اثر تاریخی باارزش بوده، به‌یک‌باره به پهنه‌ی تجاری ـ اداری تغییر می‌کند!
کاخ «لو پتی تریانون» در ورسای فرانسه
کاخ ثابت پاسال
تصویر ماهواره‌ای کاخ ثابت پاسال مربوط به سال 1385
تصویر ماهواره‌ای کنونی کاخ ثابت پاسال، مربوط به سال 1393
وضعیت فعلی کاخ با پنجره‌های باز و شیشه‌های شکسته!
استقرار ماشین‌های سنگین برای آغاز تخریب و گودبرداری
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی ایسنا، به گفته‌‌ی یاشار سلطانی (سردبیر سایت خبری «معماری‌نیوز» که دربارهی این کاخ بررسی‌هایی انجام داده) کاخ «ثابت پاسال» که در دوره‌ی پهلوی ساخته شد و گفته می‌شود با دوران نخست‌وزیری هویدا هم‌رده است، به‌واسطه‌ی وسعت 11هزار و 543 مترمربعی‌اش، «بزرگترین خانه‌ی تهران» لقب گرفته است؛ آن‌هم در یکی از گران‌ترین نقاط شهر تهران، در خیابان جردن.
به گزارش ایسنا، با این وجود هیچ‌کدام از کارشناسان و متولیان میراث فرهنگی از وجود این خانه اطلاع ندارند. به نظر می‌رسد گزارش‌های منتشرشده در دو روز گذشته، تازه آن‌ها را متوجه وجود این خانه کرده است؛ خانه‌ای که هرچند پس از انقلاب بنابر اطلاعات درج‌شده در منابع تاریخی، اتفاقات تاریخی زیادی در آن رخ داده است، اما مشخص نیست که چرا در طول سال‌های گذشته این بنا شناسایی و ثبت نشده است.
در تماس‌های متعددی که خبرنگار ایسنا با شماری از کارشناسان قدیمی و کنونی اداره‌ی کل میراث فرهنگی استان تهران داشت، آن‌ها یا از وجود این خانه اطلاع داشتند، اما نمی‌دانستند کجای تهران قرار دارد و چرا به‌عنوان یک بنای ارزشمند معرفی نشده و هنوز در فهرست آثار ملی به ثبت نرسیده است؛ یا این‌که اصلاً نام این خانه را نشنیده بودند!
یاشار سلطانی دربارهی وضعیت کنونی این خانه به خبرنگار ایسنا گفت: با رأی کمیسیون ماده‌ی پنج و براساس طرح تفصیلی شهر تهران که در سال 1386 تهیه شد، قرار است محدوده‌ی این بنای تاریخی از پهنه‌ی (M12) به پهنه‌ی (M11) تغییر یافته و به مجتمعی 9طبقه با سه کاربری تجاری، اداری و مسکونی تبدیل شود.
البته نباید این قضیه را از ذهن دور داشت که مالک کنونی این زمین، مالک چند برج 26طبقه‌ی در دستِ ساخت در خیابان آفریقاست و به همین دلیل امکان گرفتن مجوز مجتمع 26طبقه از کمیسیون ماده‌ی پنج، دور از ذهن نیست.
اما چرا هیچ‌کدام از کارشناسان میراث فرهنگی استان تهران از وجود این خانه اطلاعی نداشتند؟ آن‌هم در حالی که بر اساس یکی از مصوبات کمیسیون شورای عالی معماری و شهرسازی در چند سال گذشته طرح شناسایی خانه‌های تاریخی تهران در دستور کار قرار گرفت و خانه‌های واجد ارزش به مالکان‌شان ابلاغ شد!
با این شرایط، احتمال وجود خانه‌های تاریخی دیگر در سطح شهر تهران و شناسایی نشدن‌شان وجود دارد؛ اتفاقی که به‌آسانی می‌تواند به مرگ این خانه‌های تاریخی به‌عنوان تک‌لکه‌های تاریخی سطح شهر تهران بینجامد.
یک کارشناس فنی اداره‌ی کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران نیز روز یکشنبه کاخ «ثابت پاسال» را یک بنای تاریخی و ارزشمند دانست و بر لزوم حفاظت از آن تأکید کرد.
مهدی معمارزاده، کارشناس فنی اداره‌ی کل میراث فرهنگی استان تهران که پس از انتشار خبرهایی دربارهی احتمال تخریب این بنای تاریخی با مجوز کمیسیون ماده‌ی پنج به این مکان تاریخی سرکشی کرده بود، به خبرنگار ایسنا گفت: این بنای تاریخی هم به دلیل معماری خاص و استفاده از فضاهای طبیعی، و هم نقش آن در تاریخ اهمیت دارد و باید به‌عنوان یک بنای تاریخی ارزشمند مورد توجه قرار گیرد.
وی صدور مصوبه‌هایی مانند تخریب و ساختوساز در کنار این نوع از بناهای تاریخی را پیامد اشکالات زیادی که در طرح تفصیلی هست، دانست و اظهار کرد: معضل شهر تهران، طرح تفصیلی تهیه‌شده برای این کلان‌شهر است؛ معضلی که آن را در عملکرد اجرایی شهر می‌توان دید.
او با تأکید بر این که طرح تفصیلی تهران از طرح جامع فاصله‌ی زیادی گرفته است، گفت: متأسفانه در طرح تفصیلی فاصله‌ی زیادی از طرح جامع گرفته‌ایم. چون در حال دور شدن از ارزش‌های شهر هستیم؛ در حالی که ارزش‌ها را نمی‌توان نادیده گرفت. تهیه‌کنندگان این طرح به این قضیه توجه نمی‌کنند که شهر با زنجیره‌ای از ارزش‌ها ساخته می‌شود.
وی با بیان این‌که پایه‌ریزی و اساس طرح تفصیلی به صورتی بوده که درآمدزایی در شهر غلبه داشته است، افزود: این اتفاق باعث می‌شود که شهر زیر ساختوساز برود و در واقع یک بارگذاری عظیم در تهران صورت گیرد؛ اقدامی که کمر تهران را می‌شکند.
او پهنه‌بندی‌ها در تهران را «ضد ارزش» دانست و افزود: در این پهنه‌بندی‌ها بافت 500ساله‌ی تاریخی را از میان می‌برند، بافتی که به‌عنوان معماری ایرانی ـ اسلامی شناخته می‌شود؛ اما پس از تخریب آن به دنبال معماری ایرانی و اسلامی می‌گردند، یا برای باغ‌ها ضابطه می‌گذارند و پس از تخریب‌شان در شهرها، به دنبال فضای شهری می‌گردند و قصد ایجاد ارزش‌های بصری می‌کنند! در حالی که مجوز ساختوساز در محدوده‌های کوهپایه‌ای در تهران را می‌دهند و از کوریدورهای ارزشمند تاریخی صحبت می‌کنند، اما منظرهای طبیعی را در قالب طرح تفصیلی از بین می‌برند!
معمارزاده تأکید کرد: تا زمانی که در طرح تفصیلی تهران تجدیدنظر نشود و مدیران در کمیسیون ماده‌ی پنج به‌طور جدی به این قضیه نپردازند، با این معضلات روبه‌رو هستیم و ارزش‌های تاریخی و فرهنگی شهر‌مان از میان می‌روند.
او با اشاره به وجود چند بنای تاریخی دیگر در تهران که از نظر فضا و معماری همانند کاخ «ثابت پاسال» هستند، گفت: کاخ «خرم» برجای‌مانده از دوره‌ی پهلوی دوم در شهرآرا که روی یک تپه‌ی طبیعی قرار گرفته و اطراف‌اش را دیواره‌ی سنگی گرفته است، اما به آن بی‌توجهی می‌شود، یا کاخ «نصیری» (رییس ساواک دوره‌ی پهلوی در شمال شهر تهران) که شبیه دژ است و برخی افراد به دنبال تخریب آن هستند، نمونه‌هایی از بناهای تاریخی هستند که باید به آن‌ها توجه کنیم؛ اما مدیریت شهری بی‌توجه به وجود چنین لکه‌های تاریخی ارزشمندی، مجوزهای تخریب و ساختوساز صادر می‌کند. در حالی که می‌تواند با حفظ آن‌ها به بهتر شدن وضعیت پایتخت کمک کند.
وی افزود: شهرداری تهران می‌تواند از محل تراکم‌های مجاز، این‌گونه بناهای تاریخی را خریداری و به عنوان ارزش‌های افزوده‌ی شهر از آن‌ها نگه‌داری کند. این اقدام، زمینه‌ساز شناخته شدنِ به‌ترارزش‌های شهر می‌شود و باعث جذب توریست و ارتقای کیفی وضعیت پایتخت در بهترین سطح خواهد شد؛ در غیر این‌صورت، هر روز با برخورد با موارد این‌چنینی، باعث از بین رفتن ارزش‌های شهر تهران می‌شویم.
این کارشناس فنی اداره‌ی کل میراث فرهنگی استان تهران، طرح تفصیلی را طرحی غلط دانست که در حال حاضر مصوبات بر پایه‌ی آن اجرایی می‌شوند و تأکید کرد: براساس طرح تفصیلی، برای این بنای تاریخی مصوبه‌ی ساختوساز صادر کرده‌اند و این منطقه را به حالت کنونی درآورده‌اند؛ در حالی‌که خیابان جردن همیشه قفل است و ترافیک دارد. بنابراین، با تبدیل این خانه‌ی بزرگ و تاریخی به مجتمعی با سه کاربری متفاوت، قطعاً مشکل ترافیک در این منطقه بسیار بیش‌تر می‌شود.
وی کاخ «ثابت پاسال» را یک «بنای تاریخی دژ‌مانند» خواند و گفت: این کاخ به عنوان یک نماد در خیابان جردن حفظ شده است، حتا دیوارکشی سنگی آن، این محدوده را به‌عنوان یک سمبل معماری و طبیعی نگه داشته است.
او که 25سال است در اداره‌ی کل میراث فرهنگی استان تهران به‌عنوان کارشناس میراث فرهنگی فعالیت می‌کند، در پاسخ به این پرسش که چرا در طول دوران فعالیت‌اش در این اداره‌ی کل، این بنای تاریخی را شناسایی و دارای ارزش معرفی نکرده است، گفت: احمد مسجدجامعی در زمان ریاست‌اش در شورای شهر تهران اعلام کرد که تاکنون در شهر تهران 2300 خانه‌ی ارزشمند معرفی شده‌اند که از این تعداد تاکنون 30درصد آن‌ها تخریب شده‌اند. معتقدم این اتفاق با سهل‌انگاری‌های مدیریت شهری، از جمله میراث فرهنگی در طول سال‌های گذشته رخ داده است. درِ این خانه‌ی ارزشمند نیز تاکنون بسته بوده است و تا کنون امکان دیدن آن را نداشته‌ایم تا آن را به‌عنوان یک خانه‌ی ارزشمند معرفی کنیم.
وی دربارهی طرحی هم که چند سال پیش شورای عالی معماری و شهرسازی برای شناسایی بناهای تاریخی تهران تصویب کرده بود، گفت: مشاوران طرح تفصیلی تهران در طول سال‌های گذشته برای اجرایی کردن این طرح، حتماً با خانه‌های زیادی که در این حد ارزشمند هستند، مواجه شده‌اند؛ اما به نظر می‌رسد گاهی یا ارزشمند بودن این خانه‌ها را اعلام نکرده‌اند، یا اصلا نمی‌دانسته‌اند که چنین بناهای ارزشمندی وجود دارند. اما در حال حاضر باید به‌عنوان بخشی از خاطرات جمعی خیابان جردن، که همه‌ی آن‌ها در حال تبدیل شدن به برج هستند، این بنای تاریخی باقی بماند.
او تأکید کرد: ارزش‌های تاریخی فرهنگی تهران اندک‌اندک در حال کم‌رنگ شدن است، و به نظر می‌رسد تا چند سال دیگر همه‌چیز را گم می‌کنیم و دیگر چیزی از تهران بر جا نمی‌ماند. شهر یعنی جایی که خاطرات جمعی مردم از گذشته تا حال حفظ شود. این در حالی است که تهران این تعریف را ندارد، چون با گذشت دست‌کم ده سال اگر کسی به این شهر وارد شود، نمی‌تواند راه خود را پیدا کند.
برگرفته از : خبرگزاری دانشجویان ایران (ایسنا)
بزرگترین خانه‌ی تهران تخریب می‌شود
کسی از بزرگترین خانه‌ی تهران چیزی می‌داند!؟
وسوسه‌ی برج تجاری به جای بزرگترین خانه‌ی تهران 
