■ گونه‌گونی زیستی برای توسعه‌ی پایدار بخش محیط زیست

یکم خردادماه هر سال که مقارن است با 22 ماه می، از سوی سازمان ملل متحد «روز جهانی گونه‌گونی یا تنوع زیستی» (IDB- International Day for Biological Diversity) نام گرفته است، تا آگاهی‌های زمینیان درباره‌ی ارزش و اهمیتِ موضوع گونه‌گونی زیستی در این تنها گهواره‌ی شناخته‌شده‌ی زیست در جهان، افزایش یابد.

ـ گونه‌گونی یا تنوع زیستی چیست؟
گونه‌گونی یا تنوع زیستی (Biological Diversity) که به‌طور کوتاه‌شده «Biodiversity» هم خوانده می‌شود، به‌معنای گوناگونی یا تنوع گیاهان و جانوران و دیگر موجودات زنده در یک ناحیه یا منطقه‌ی ویژه است. به سخن دیگر، گونه‌گونی زیستی به‌معنای شمار یا فراوانی گونه‌های زنده‌ی مختلف در یک منطقه‌ی خاص است. دانشمندان گاهی گونه‌گونی زیستی را «اکوسیستم» (منطقه‌ای طبیعی دربردارنده‌ی گردآمده‌ای از گیاهان، جانوران و دیگر موجودهای زنده در یک محیط خاص فیزیکی و شیمیایی) می‌نامند.
همه‌ی جان‌دارانی که در یک اکوسیستم می‌زیند، همچون انسان، بخشی و شاخه‌ای از درختِ تناور زیست هستند. هرگونه پوشش گیاهی و هر جان‌داری نقشی بسیار مهم در چرخه‌ی زیست دارد. گیاهان، جانوران و انسان‌ها با یکدیگر در پیوند و برهمکنش‌اند و بر پایه‌ی آنچه هر کدام ارائه یا تولید می‌کنند (مانند خوراک، سرپناه، اکسیژن و غنی‌سازی خاک) به یکدیگر وابسته‌اند.
حفظ گستردگی و پرشماریِ گونه‌ها در هر اکوسیستم برای حفظ و نگه‌داریِ بستر به‌هم‌پیوسته‌ی زیست و جان‌داران، بایسته و لازم است. شعار امسالِ روز جهانی گونه‌گونی زیستی، «گونه‌گونی زیستی برای توسعه‌ی پایدار» برگزیده شده است.

ـ گونه‌گونی زیستی برای توسعه‌ی پایدار به چه مفهومی است؟
ربشه‌کن کردنِ فقر و مبارزه با گرسنگی یکی از مهم‌ترین چالش‌های امروز پیش روی جامعه‌ی جهانی است. سرنوشت بشریت به گونه‌ای تنگاتنگ با گونه‌گونی زیستی همبسته و در پیوند است و پاسداری از گونه‌گونی زیستی در راستای کاهش فقر و دست‌یابی به توسعه‌ی پایدار، ضروری است.
گونه‌گونی زیستی به دلیل کالاها و خدمات فراوانی که اکوسیستم‌ها با ارائه‌ی منابع زیست‌شناختی و خدمات اکوسیستمی در اختیار انسان قرار می‌هند، برای کاهش فقر در سطح جهان، اهمیت بسیار دارد. زندگی بیش از سه‌میلیارد تن در سراسر جهان به گونه‌گونی زیستی موجود در اکوسیستم‌های دریایی و کرانه‌ای بستگی دارد و بیش از 1.6میلیارد تن در جهان با بهره جُستن از گونه‌گونی زیستی موجود در جنگل‌ها زندگی را می‌گذرانند. بنابراین، نابود شدنِ این زیستگاه‌ها و از دست رفتن تنوع و گونه‌گونی زیستی، زندگی و معیشتِ میلیاردها آدمی‌زاده را در سراسر جهان را مستقیم یا بی‌واسطه تهدید می‌کند.
۷۰درصد از مردم فقیر جهان در روستاها زندگی می‌کنند. مردم فقیر جهان، به‌ویژه در مناطق روستایی، ۹۰درصد نیازهای خود، همچون خوراک، سوخت، دارو، سرپناه و ترابری را به‌طور مستقیم از منابع زیست‌شناختی برمی‌آورند. تخریب و ویرانی محیط زیست و نابودیِ گونه‌گونی زیستی، دسترسی به خوراک و درآمد این خانواده‌ها را کاهش می‌دهد و به افزایش فقر می‌انجامد. مردم فقیر نیز با هجوم بیش‌تر و بی‌ضابطه و لگام‌گسیخته به آنچه از منابع طبیعی بر جای مانده، نیازهای خود را با از میان بردنِ باقی‌مانده‌های منابع طبیعی برمی‌آورند و روند افزایش فقر و گرسنگی شتاب بیش‌تری می‌گیرد.
از همین روست که پاسداری و حفاظت از گونه‌گونی زیستی، در راستای کاهش فقر و دست‌یابی به توسعه‌ی پایدار ضروری است.

ـ چه باید کرد؟
کارهای بسیار و کوشش‌های پُردامنه‌ای باید در راستای دست‌یابی همزمان به توسعه، کاهش فقر و حفظ گونه‌گونی زیستی و اکوسیستم‌ها انجام پذیرند. عمده‌ی کارهایی که باید به‌دست دولت‌ها به انجام برسند تا اهداف توسعه‌ی پایدار و حفظ گونه‌گونی زیستی محقق گردد، این‌ها هستند:
1. مدیریت منابع زیستی:
بهره‌گیریِ مردم بومی از منابع طبیعی می‌باید با تأکید بر مدیریتِ زیست‌محیطی و با کمک دانش بومی و سنتی اکوسیستم مربوطه انجام گیرد، تا افزون بر دسترسی مردم به خدمات اکوسیستم، بر پاسداری از گونه‌گونی زیستی تأکید و بر اجرای آن نظارت شود.
2. افزایش آموزش و گسترش ارتباطات:
دولت ها می‌باید زمینه‌ی ارائه‌ی آموزش‌های مورد نیاز در زمینه‌ی اهمیت حفظ تنوع زیستی و تأثیر آن در کاهش فقر را از در مدرسه‌ها فراهم آورند. این آموزش‌ها نقش مهمی در حفاظت از گونه‌گونی زیستی و بهره‌گیریِ پایدار از منابع در نسل کنونی و نسل‌های آینده ایفا می‌کند. همچنین، دولت‌ها با گسترش ارتباطات موجب افزایش سطح آگاهی در میان طبقات گوناگونِ جامعه و به‌ویژه جوامع بومی می‌شوند و از این راه می‌توانند در راستای آرمان‌ها و برنامه‌های توسعه‌ی پایدار گام بردارند.
3. تقسیم عادلانه‌ی سود به‌دست‌آمده از منابع تجدیدپذیر:
دولت‌ها می‌باید افزون بر در پیش گرفتنِ مدیریتِ زیست‌محیطی در بهره‌برداری از منابع زیستی، سود به‌دست‌آمده از این بهره‌برداری را هم به‌طور عادلانه و منصفانه میان جوامع وابسته به این منابع تقسیم کنند. این کار می‌تواند با جلب مشارکت و دخیل کردنِ بومیانِ ساکن در زیستگاه‌های غنی از گونه‌گونی زیستی، در طرح‌های گوناگونِ مبتنی بر توسعه‌ی پایدار برای آن‌ها درآمدهای پایدار و نامخرب پدید آورد.
این کار افزون بر کاهش فقر در میان جوامع روستایی، زمینه‌‌ساز آن می‌شود که بومیان از ویرانگری و دست‌اندازی به اکوسیستم و گونه‌گونی زیستی دست بردارند و با درکِ پیوند منابع زیستی با منابع درآمد خود، در برابر انواع تهدیدها ایستادگی و کوشش کنند.

برگرفته از :
www.iew.ir
بازنگاری و وبرایش : گروه رسانه‌ای دیرین
آگاهی‌های بیش‌تر :
http://zistboom.com