میراث شش‌هزارساله‌ی شهر سوخته که هنوز شش ماه بیش‌تر از ثبت آن در یونسکو نمی‌گذرد، بی نگهبان و بی نظارت رها شده است و هر کسی می‌تواند قدم‌زنان تا کنار گروه حفاری هم برود.
در مسیر ۲۷۰کیلومتریِ راه زاهدان به زابل و زهک و مناطق مرزی، در میان جاده تابلویی قهوه‌ای‌رنگ که روی آن با خط سفید نوشته شده «شهر سوخته» نظر را جلب می‌کند. اما هیچ توضیح یا نشان دیگری روی تابلو درج نشده است. به پی گرفتن راه، به شهر سوخته می‌رسیم. ورودی این منطقه با جاده‌ی اصلی ۲۰ متر فاصله دارد و باید خودرو را در همان کنار جاده پارک کنیم.
شهر سوخته تاریخی شش‌هزارساله دارد و دلیل پُرآوازه بودن آن هم این است که باستان‌شناسان بر این باورند که این شهر پیشرفته‌ترین شهر جهان به شمار می‌رفته، و حتا از شهر «کرت» هم که سینوهه در کتابش آورده، مترقی‌تر بوده است.
ـ شگفتی‌های شهر سوختهیافته شدنِ نخستین چشم مصنوعی متعلق به ۴۸۰۰سال پیش در شهر سوخته
یافته شدنِ نشانه‌های کهن‌ترین جراحی مغز در شهر سوخته
یافته شدنِ خط‌کش پنج‌هزارساله در شهر سوخته
یافته شدنِ قدیمی‌ترین تخته‌نرد جهان در شهر سوخته
یافته شدنِ خانه‌ای با چندین اتاق‌خواب و اتاق نشیمن در شهر سوخته
یافته شدنِ چکش مفرغی ـ مسی و سوزن در شهر سوخته
یافته شدنِ کاسه‌های مرمری در شهر سوخته
یافته شدنِ شهرک‌های مسکونی و ساختمان‌هایی همانند آپارتمان‌های امروزی در شهر سوخته
یافته شدنِ بذر خربزه و حبوبات و ماهی خشک‌کرده و برنج و بذر زیره‌ی کرمانی در شهر سوخته
یافته شدنِ دکمه و تبر وبند کفش و قلاب وشانه‌ی سر در شهر سوخته
یافته شدنِ تاس بازی در شهر سوخته
البته تنها اشیای یافته‌شده نشان‌دهنده‌ی اهمیت شهر سوخته نیستند؛ در یافته‌های باستان‌شناسی چیزهایی پیدا شده که باورنکردنی است و نیاز به بررسی بیش‌تر دارد. جدای از نشانه‌هایی که از عمل جراحی مغز یا ساخت چشم مصنوعی به دست آمده، نخستین انیمیشن جهان هم در شهر سوخته یافت شده که دربرگبرنده‌ی پنج نما از رفتن بز به سوی درخت و خوردن برگ درختان است.
همچنین، گورستان شهر سوخته که باستان‌شناسان به گونه‌ای تصادفی در سال ۱۹۷۲ میلادی آن را شناسایی کردند، در بخش جنوب‌غربی تپه واقع شده است. شمار گورهای این گورستان را نزدیک به ۲۰۰۰۰ گور برآورد کرده‌اند. شهر سوخته مرکز بسیاری از کارهای پیشروی صنعتی و هنری بوده، و در فصل ششم کاوش در شهر سوخته، نمونه‌های جالب و بدیعی از زیورآلات به دست آمد.
بر پایه‌ی یافته‌های باستان‌شناسان شهر سوخته در پهنه‌ای ۱۵۱هکتاری گسترده است و آثار برجای‌مانده نشان می‌دهند که این شهر دارای پنج بخش مسکونی در شمال‌شرقی شهر سوخته، بخش‌های مرکزی، منطقه‌ی صنعتی، سازه‌های یادمانی و گورستان بوده است، که به‌شکل تپه‌های پی‌درپی و چسبیده‌به‌هم واقع شده بودند. گستره‌ای 80هکتاری از شهر سوخته، بخش مسکونی بوده است.
بررسی‌ها همچنین نشان داده که این محوطه برخلاف اکنون که محیط زیستِ یکسره بیابانی دارد و تنها درختان گز در آن‌جا دیده می‌شوند، پنج‌هزار سال پیش از میلاد سرزمینی سبز و خرم با پوشش گیاهی گونه‌گون و بسیار مطلوب بوده و درختان بید مجنون، افرا و سپیدار به‌فراوانی در آن می‌روییده‌اند. در آن دوران نیز این منطقه بسیار گرم بوده، اما آب رودخانه‌ی هیرمند و شاخه‌هایش به‌خوبی کشتزارهای شهر سوخته را سیراب می‌کرده‌اند.
ـ تیرماه ۱۳۹۳ شهر سوخته در یونسکو ثبت شدبا پی‌گیری‌های میراث فرهنگی و گردشگری، در تیرماه ۱۳۹۳ شهر سوخته به‌عنوان میراث جهانی در یونسکو ثبت شد، که هفدهمین اثر تاریخی ایران در فهرست یونسکو به شمار می‌رود.
ـ بدون بلیت و نظارت وارد شهر سوخته شوید! به گزارش خبرنگار مهر، ورودی شهر سوخته همانند دیگر فضاهای فرهنگی ـ تاریخی دارای بخش نگهبانی، حفاظت فیزیکی و تهیه‌ی بلیت است؛ اما هیچ‌یک از این اتاق‌ها دایر نیستند و می‌توان بدون دریافت بلیت و نظارت وارد منطقه‌ی تاریخی شد؛ هرچند که سه دوربین مداربسته هم در محل ورودی کار گذاشته شده‌اند.
ـ آغاز حفاری شهر سوختهپس از ورود به منطقه‌ی شهر سوخته، کافی‌ست از پله‌های چوبی بالا بروید تا وارد نخستین بناهای شهر بشوید! در یکی از راهروهای شنی با تخته‌سنگی کوچک و تابلونوشته‌ای اعلام شده که ورود ممنوع است، اما به‌واقع منعی وجود ندارد. پس از پیمودن مسافتی ۳۰۰متری، روی بخشی از تپه‌های شهر سوخته کارگاه حفاری دایر است و کارگران و باستان‌شناسان در آن‌جا سرگرم کارند.
در با گپ‌وگفتی با کارگران، کاشف به عمل آمد که ۲۵ روز است کار حفاری آغاز شده و کارگران با دریافت روزانه ۳۰هزار تومان حفاری می‌کنند. گروه کارشناسانِ ناظر بر حفاری هم شامل دو کارشناس زن و یک کارشناس مرد بود با روپوش سفید و دفترچه ای که در دست داشتند، از کارگران متمایز می‌شدند.
کارگران می گفتند از حفاری‌ها تنها کوزه‌های شکسته از دل خاک بیرون می‌آیند: «چیز قابل‌توجهی پیدا نکرده‌ایم»!
برگرفته از :
www.mehrnews.comویرایش و آماده‌سازی : گروه رسانه‌ای دیرین
