سه‌شنبه، سی‌اُم دی‌ماه امسال، دیوار ضلع غربی آرامگاه دانیال نبی در شهر شوش به‌علت گودبرداری‌های اطراف این بنای تاریخی ـ مذهبی ارزشمند فروریخت، و کاشی‌های متعلق به دوره‌های قاجار و پهلویِ اول پس از ریزش دیوار به‌شدت آسیب دیدند.
آن‌گونه که دوستداران میراث فرهنگی خبر دادند، گودبرداری‌هایی که در اطراف آرامگاه برای احداث مسجد و پارکینگ انجام گرفته بود، سبب این ریزش و ویرانی بوده است.
«طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی(ع)» که با هدف توسعه‌ی صحن‌های حرم با مشارکت اداره‌ی اوقاف و اداره‌ی میراث فرهنگی استان خوزستان به این تخریب تأسف‌برانگیز انجامید، دو سال پیش در حالی آغاز شد که فعالان و کارشناسان میراث فرهنگی پیشاپیش نقدهای بسیاری را درباره‌ی اجرای این طرح مطرح کرده بودند.
سخنگوی انجمن دوستداران میراث فرهنگی استان خوزستان همان روز در گفتوگو با خبرنگار مهر درباره‌ی این تخریب گفت: طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی در سال ۹۲ از سوی دفتر فنی اداره‌ی اوقاف مطرح شد. هدف از این طرح نیز باززنده‌سازی رواق‌های سالن‌های منتهی به ضریح بود.
مجتبا گهستونی افزوده بود: اگرچه سازمان میراث فرهنگی این طرح را به تصویب رسانده، اما به نظر می‌رسد منتقدانِ جدیِ طرح توسعه‌ی دانیال نبی همچنان بر این باورند که پیشنهادها و گزینه‌های دیگری می‌تواند برای این طرح توسعه مد نظر قرار گیرد.
وی تصریح کرده بود: هم‌اکنون دوستداران میراث فرهنگی و کارشناسان سازمان همه‌ی تلاش خود را می‌کنند تا با نظارت کافی، عرصه و حریم به‌درستی رعایت شود و گودبرداری‌ها به‌صورت معدود و با عمق کم انجام بگیرند. از سوی دیگر، افزودنِ بخش‌های الحاقی به بناهای تاریخی غیرقانونی است؛ اما توجیه افرادی که مجوز گرفته‌اند و همچنان بر ساخت رواق‌ها پافشاری می‌کنند، این است که در گذشته رواق‌هایی وجود داشته و اکنون به‌دنبال باززنده‌سازیِ آن هستند.
گهستونی در پایان گفته بود: سازمان اوقاف با هدف ترویح فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی در استان خوزستان، تخریب و دوباره‌سازیِ بیست بقعه‌ی مهم خوزستان را در دستور کار دارد، که از پرچالش‌ترین پروژه‌های اوقاف در خوزستان در دوره مدیریت‌های گوناگون بوده است؛ و تخریب بقعه‌ی علی‌بن مهزیار اهوازی، بقعه‌ی سلطان ابراهیم، امامزاده صالح، شاهزاده احمد، هفت‌شهیدان و... از آن جمله‌اند.
به گزارش خبرگزاری مهر، فعالان میراث فرهنگی معتقدند که ساخت‌وساز در شبستان به بنای اصلی این آرامگاه آسیب می‌زند و اگر طرح توسعه با حساسیت و دقت کامل انجام نگیرد، صدمه‌های جبران‌ناپذیری به بنا وارد می‌شود.
اما چرا باید پس از هشدارهای فراوان کارشناسان و کنشگران میراث فرهنگی، مسئولان همچنان بر مواضع خود پافشاری کرده‌اند و می‌کنند، و کار را به اینجا رساندند که بخش عمده‌ای از دیوار این آرامگاه تاریخی و باارزش فروبریزد!؟
به گفته‌ی کارشناسان میراث فرهنگی، دیواری که ساعت 3 بامداد روز سه‌شنبه، سی‌اُم دی‌ماه در آرامگاه دانیال پیامبر فروریخت، یادگاری از دوره‌ی قاجار بود. کارشناسان همچنین افزودند که در دهه‌های گذشته الحاقاتی به بنای اصلی افزوده شده، که برخی از آن‌ها خود اثر تاریخی هستند و نباید بدون در نظر گرفتن بسیاری از جوانب به‌راحتی حکم به تخریب‌شان داده شود. جدای از این، استحکام بقعه نیز به‌واسطه‌ی همین الحاقات بوده است و حتا در صورتی که متولیان تصمیم به حذف دیوارها و الحاقاتِ غیرتاریخی می‌گیرند، نباید استحکام بنا را فراموش کنند.
بر پایه‌ی دیده‌های عینی خبرنگار مهر، در بسیاری از نگاره‌ها و رنگ آمیزی‌های حرم دانیال نبی ترک‌های عمیقی به وجود آمدهو در آینه‌کاری‌های فضای درونی هم ترک‌هایی به چشم می‌خورد. در مناره‌ی نزدیک به دیوار فروریخته نیز کاشی‌کاری‌های دوره‌ی قاجار به چشم می‌خورد و بر روی مناره تاریخ 1302 هجری دیده می‌شود. افزون بر این‌ها، در بنای اصلی رطوبت زیادی هم مشاهده می‌شود، که اگر رانشی در زمین رخ بدهد، بی‌شک جان بسیاری از زائران را به خطر خواهد انداخت.
جا دارد از مسئولان اوقاف و امور خیریه و میراث فرهنگی به عنوان متولیان اصلی این رویداد پرسیده شود: آیا فکرش را کرده‌اید که اگر این اتفاق (فروریختن دیوار در ساعت 3 بامداد) در روز اتفاق می‌افتاد، جان چند زائر به خطر می‌افتاد؟ یا اگر این رخداد در روز اربعین به وقوع می‌پیوست، چند تن زیر آور جان می‌دادند؟
حسن ابولمشهدی، رییس اداره‌ی اوقاف و امور خیریه‌ی شهرستان شوش در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری مهر گفته: طرح گسترش و توسعه‌ی آرامگاه دانیال نبی(ع) به تصویب شورای میراث فرهنگی رسیده بود.
ابوالمشهدی تصریح کرده بود: سازمان بهسازی و نوسازی مدارس خوزستان به‌عنوان مجری طرح و اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه خوزستان به‌عنوان متولی و اداره‌ی کل میراث فرهنگی خوزستان به‌عنوان ناظر در این طرح حضور دارند.
وی در پاسخ به خبرنگار مهر که از چگونگی رخ دادن چنین رویدادی در یک بقعه‌ی ثبت‌شده در فهرست آثار ملی پرسیده بود، کوتاهی‌ها را به گردن اداره‌ی میراث فرهنگی انداخته و گفته بود: می‌بایست حفاظت‌های اصولی توسط اداره‌ی میراث فرهنگی انجام می‌گرفت که انجام نگرفته بود.
رییس اداره‌ی اوقاف و امور خیریه‌ی شهرستان شوش در دنباله‌ی سخنش پرسیده بود: چرا برای بقعه‌هایی که در اختیار اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه هستند، مشکلی پیش نمی آید؟ چرا همیشه بقاعی که تحت اختیار اداره‌ی کل میراث فرهنگی هستند، تخریب می‌شوند؟ متولیان باید پاسخ‌گوی مردم باشند، چرا که آرامگاه دانیال نبی از گوشه‌گوشه‌ی جهان زائر دارد.
ابوالمشهدی درباره‌ی ترک‌هایی هم که در بنا ایجاد شده، و احتمال خطر برای زائرانی که در این مکان حضور می‌یابند، گفته بود: این ترک‌ها مربوط به سالیان دور است. شاید عمر این ترک‌ها به اندازه پدربزرگ‌های ما باشد. متولیان امر هم قدمت این ترک‌ها را می‌دانند! اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه هیچ مشکلی با ادارات دیگر ندارد و وظایف خود را انجام می دهد.
علی درویشی، رییس انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش در گفتوگو با خبرنگار خبرگزاری مهر، آرامگاه دانیال نبی را جزو ارزشمندترین بناهای آرامگاهی کشور از لحاظ تاریخی و مذهبی دانسته و گفته بود: ضلع شمالی متصل به بقعه‌ی این آرامگاه، که مورد احترام بسیاری از ادیان الهی است، متأسفانه بر اثر عدم نظارت صحیح و اصولی طی عملیات طرح گسترش، تخریب شده و فروریخته است.
درویشی افزوده بود: با توجه به رعایت نشدنِ اصول حفاظتی و اقدامات پیشگیرانه از سوی مسئولان، شاهد وارد آمدنِ آسیب‌هایی جدی به بقعه و فضای اصلی هستیم و چنانچه در کوتاه‌مدت راهکارهایی اساسی برای جلوگیری از رانش و ترک‌های به‌وجودآمده در زیر گنبد و فضاهای اطراف آن ارائه نشود، امکان دارد شاهد یک فاجعه‌ی تاریخی و ویرانی اصل بنا باشیم.
وی همچنین تصریح کرده بود: طبق اظهار نظر مسئولان، از جمله مسئولان اداره‌ی اوقاف و امور خیریه، متوجه شدیم تذکرات مکرر و گزارش‌هایی در خصوص نحوه‌ی رسیدگی به وضعیت بنای تاریخی دانیال نبی به سمع و نظر مشاور و مجری طرح گسترش حرم دانیال و ناظر پروژه که اداره‌ی میراث فرهنگی است، رسیده بوده است.
رییس انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش سپس این پرسش را مطرح کرده بود که «چرا هنگام تخریب بخش‌های مور نظر، اصول و ضوابط ایمنی رعایت نشده است و کارشناس میراث فرهنگی حضور مستمری در این بنای تاریخی نداشته است؟». وی تأکید کرده بود: طبق قوانین ساخت‌وساز که برای احداث ساختمان‌های عادی موجود است، حضور ناظر در کلیه‌ی مراحل اجرایی الزامی است. نظارت دقیق بر عملیات سامان‌دهی و گسترش یکی از بااهمیت‌ترین آرامگاه‌های مذهبی و تاریخی کشور چگونه انجام گرفته که این رویداد ناگوار رخ داده است؟ مسئولان پاسخ‌گو باشند.
این تخریب در حالی رخ داد که بیست‌وششم آذر 1393 معاون میراث فرهنگی درباره دل‌نگرانی‌هایی که در زمینه‌ی طرح توسعه‌ی طرح حرم دانیال شوش ابراز می‌شد، گفته بود: با توجه به تلاش برای ثبت جهانی محوطه‌ی شوش و نزدیکی بقعه دانیال نبی به این محوطه، قطعاً طرح توسعه‌ی این حرم دارای ضوابط خاصی است و مسئولان میراث فرهنگی استان مراقب‌اند که منافاتی با ضوابط میراث فرهنگی نداشته باشد.
او تأکید کرده بود: در مورد آرامگاه دانیال نبی هم باید بگویم که تا کنون برای هر اقدامی به سازمان میراث فرهنگی مراجعه کرده‌اند و می‌دانند تنها مسیرشان برای انجام اقداماتی مانند طرح توسعه، سازمان میراث فرهنگی است و باید از ما اجازه بگیرند و تأیید کارشناسان ما را داشته باشند. آن‌ها در این زمینه همکاری‌های لازم را به‌خوبی انجام می‌دهند، چرا که هدف‌شان رسیدن به یک کیفیت بهتر برای رفاه حال زائران همراه با حفظ اثر و شأن آن است.
اما سرانجام با فروریختن دیوار ضلع شمالی حرم، این قضیه به اثبات رسید که نگرانی‌ها در این زمینه چندان هم بی‌دلیل نبوده و به نظر می‌رسد آن‌طور که باید نیز مسیر کارها از میراث فرهنگی نگذشته است.
علی درویشی، رییس انجمن دوستداران میراث فرهنگی شوش در این زمینه به ایسنا گفته بود: گودبرداری بدون گذاشتن حایل و تکیه‌گاه انجام گرفته، بنابراین دیوار خم شده و به حال خود رها شده است. وی درباره‌ی علت رها کردن کار نیز گفته بود: آن‌گونه که گفته می‌شود، چون اوقاف پول لازم را به پیمانکار نداده است، آن‌ها پولی برای پرداخت به کارگران نداشتند و کار تعطیل شده است. از طرفی کارشناس میراث فرهنگی هم سر این پروژه حاضر نبوده است.
درویشی تصریح کرده: در اثر رها کردن دیوار به همان شکل، آرام‌آرام ترک گسترش یافته و در نهایت دیوار فروریخته است. فعالان میراث این موضوع را همان موقع گوشزد کردند، اما کسی به این دغدغه اهمیت نداد و همه گفتند مشکلی پیش نمی‌آید؛ تا این که ساعت 3 بامداد سه‌شنبه دیوار ضلع شمالی کاملاً پایین آمد.
درویشی توضیح داده: این دیوار مربوط به دوره‌های قاجار و اوایل پهلوی است، اما اوقاف مدعی‌ست این دیوار تاریخی نیست و متعلق به 20 سال پیش است!
وی در پاسخ به این پرسش که میراث فرهنگی در این باره چه کرده است، گفته: تا کنون هیچ اقدام خاصی انجام نداده است؛ ضمن آن که گفته می‌شود برای توسعه طرح حرم می‌خواهند کل دیوار را بردارند.
این سخنان در حالی مطرح می‌شوند که افزون بر سخنان محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی مبنی بر این که طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی دارای ضوابط خاصی است، عاطفه رشنویی، معاون میراث فرهنگی استان خوزستان نیز شهریورماه امسال در خصوص طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی اظهار کرده بود: اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه‌ی استان از دو سال گذشته طراحی و مطالعات طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی را آغاز کرده و این طرح چندین بار در جلسات شورای فنی استان و در نهایت در کمیته‌ی فنی بررسی شده است. با توجه به محوطه‌ی جهانی شوش و نزدیکی آن به اثر ثبت‌شده‌ی بقعه‌ی دانیال نبی، طرح توسعه دارای ضوابط خاصی است و هیچ منافاتی با میراث فرهنگی ندارد.
وی با گفتن این که «در حال حاضر کارشناسی از اداره‌ی میراث فرهنگی شوش به‌عنوان ناظر پروژه به اداره‌ی کل اوقاف استان معرفی شده که در همه‌ی مراحل گودبرداری و حفاری حضور داشته باشد»، تصریح کرده بود: گودبرداری و حفاری حرم دانیال مانند دیگر ساختمان‌ها نیست و چون وجود محوطه‌ی تاریخی در آن محل محتمل است، شمع‌بندیِ زیادی نخواهد داشت. تمام این مراحل به‌دقت مورد توجه قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری ایسنا، طرح توسعه‌ی حرم حضرت دانیال نبی در مساحت ۲۹۰۰ مترمربع در دو طبقه با اعتباری افزون بر ۲۰ میلیارد ریال از محل 2درصد درآمد نفت قرار بوده در مدت ۲۴ماه از سوی اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه‌ی استان خوزستان توسط سازمان نوسازی و تجهیز مدارس استان خوزستان در ضلع شمالی و جنوبی آستان حضرت دانیال نبی اجرا شود.
همچنین، به گفته‌ی مدیر کل اوقاف خوزستان، قرار بوده با اجرای طرح توسعه‌ی حرم دانیال نبی، مساحت حرم به بیش از ۱۱هزار متر برسد و حد فاصل خیابان‌های دانیال شمالی و جنوبی به‌همراه خیابان ساحلی غربی به حرم دانیال نبی اضافه شود. مدیر کل اوقاف خوزستان افزوده بود: «بدین‌منظور در فاز اول طرح توسعه، زمین‌های تحت تملک اداره‌ی کل اوقاف استان در دست تخریب و توسعه هستند و فاز دوم آن، خرید منازل مسکونی اطراف حرم خواهد بود.»
حجت‌الاسلام سیدمحمد طباطبایی به رسانه‌ها گفته بود: این اداره‌ی کل هیچ‌گونه دخل و تصرفی در خصوص منابع مالی برای توسعه‌ی حرم ندارد، و با توجه به طرحی که از این اداره به میراث فرهنگی استان داده شده بود، اداره‌ی کل اوقاف تنها وظیفه‌ی نظارت بر این کار را بر عهده دارد.
نزدیک به سه هفته پس از رویداد فروریختن دیوار و تخریب بخشی از بنای آرامگاه، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با ابراز اعتراض شدیدش نسبت به فروریختن دیوار مقبره‌ی دانیال شوش گفت: پروژه را متوقف کردم و از پیمانکار خواستم همه‌ی شرایط فنی را رعایت کند.
به گزارش خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری ایسنا، دیوار الحاقی قاجاری ـ پهلوی حرم دانیال شوش در اوایل بهمن‌ماه در حالی فروریخت که گفته می‌شود کارشناسان میراث فرهنگی استان خوزستان تحت فشار با این طرح موافقت کردند و ناظر میراث فرهنگی هم هنگام گودبرداری حضور نداشته است؛ هرچند پس از این اتفاق، نخست رضا نجاتی، فرماندار شهرستان شوش وقوع هرگونه تخریب در بنای حرم دانیال نبی را تکذیب و انکار کرد و دوم بهمن‌ماه اداره‌ی کل میراث فرهنگی و گردشگری خوزستان با صدور اطلاعیه‌ای توضیحاتی در این زمینه ارائه داد.
در این اطلاعیه آمده بود:
«طرح توسعه‌ی حرم دانیال سال 90 به کارفرمایی اداره‌ی کل اوقاف و امور خیریه‌ی خوزستان آغاز شد و همه‌ی مراحل تصویب در شورای فنی را در فاصله‌ی سال‌های 90 تا 92 طی کرده است. این طرح با هدف سامان‌دهی زیارتگاه دانیال نبی(ع) با رعایت همه‌ی ضوابط بنای تاریخی بقعه‌ی دانیال تهیه شد و پس از طی مراحل لازم، به کارفرمایی اداره‌ی اوقاف و امور خیریه‌ی خوزستان در تابستان 93 عملیات اجرایی آن آغاز شد. پاک‌سازی صحن حرم از الحاقات ناهمگن و آماده‌سازی کارگاه به‌منظور اجرای عملیات ساخت و تخریب رواق‌های اطراف صحن در برنامه قرار گرفته و تخریب و حمل با عملیات دستی انجام می‌گیرد.»
محمدحسن طالبیان، معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری هفدهم بهمن در گفتوگو با خبرنگار میراث فرهنگی خبرگزاری ایسنا در این زمینه گفته بود: با اطلاع از این قضیه، پروژه را متوقف کردم و از پیمانکار خواستم همه‌ی شرایط فنی را رعایت کند. روز بعد هم کمیته‌ی فنی نظارت تشکیل شد. اما جدای از این حادثه، بخش تاریخی آرامگاه، مخصوصاً بقعه مشکلات خاص خود را دارد که باید فوری حل شود.
او درباره‌ی وضعیت مقبره‌ی دانیال شوش پس از تخریب دیواره با توجه به بازدیدی که از آرامگاه داشته و حساسیت‌هایی که روی این موضوع هست، گفته: در زمان جنگ دو کارخانه‌ی آجرسازی وجود داشت که این آجرها را برای ساخت دیواره‌ی مقبره هدیه می‌کردند. هرچند این دیوار تاریخی نیست، اما مسأله‌ی اصلی چیز دیگری است و نمی‌توان این تخریب را به دلیل تاریخی نبودنِ این بخش از دیوار توجیه کرد.
وی افزوده بود: پیمانکار پروژه زمانی که اعتبار لازم را دریافت نکرده، کار را نیمه‌تمام رها کرده، که به‌علت رعایت نکردن ضوابط فنی، دیوار آرامگاه فروریخته است.
معاون میراث فرهنگی درباره‌ی ترک‌های به‌وجودآمده روی سازه که در عکس‌ها نیز مشخص است، توضیح داده: این دیواره حداقل 10 تا 15 متر با بقعه فاصله دارد. آجرهای استفاده‌شده در آن هم همگی ماشینی هستند و بیش از 20 سال قدمت ندارند، اما پیمانکار هنگام کار باید چند تکیه‌گاه پشت این دیواره قرار می‌داد تا فرونریزد.
طالبیان نزدیک به سه هفته پس از رخ دادنِ این تخریب گفته: «همه‌ی ما باید دقت کنیم که طرح توسعه‌ی حرم دانیال شوش، هم ب‌لحاظ ثبت ملی بودن هم به لحاظ حرمت مذهبی ـ اجتماعی آن و هم به دلیل تأثیراتش در زندگی مردم منطقه، از حساسیت‌های خاصی برخودار است، که باید تک‌تک این حساسیت‌ها در هنگام کار مورد توجه قرار گیرد»!
برگرفته از : خبرگزاری‌های مهر و ایسنا
http://www.mehrnews.com/news/2470451
http://www.mehrnews.com/news/2470701
http://www.isna.ir/fa/news/93110100139
http://www.isna.ir/fa/news/93111709432بازتنظیم و ویرایش :
گروه رسانه‌ای دیرین
این گزارش‌ها را هم ببینید :
نابودگران سرگرم کارند...درختان کهنسال پایتخت زیر اره‌ی بی‌تدبیری و سودجوییتعویض روغنی در کاروان‌سرای تاریخیقصر سنگی تهرانهجوم لودرها به بلوط‌های نیمه‌جانِ جنگل‌های حفاظت‌شده‌ی مانشت و قلارنگ
